فیلم | مراقب آبروی افراد باشید

آیت‌الله علی اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به مناسبت بیست و یکمین سالروز تأسیس خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) و در پاسخ به اینکه خبر خوب چیست و چه اخباری را باید به مردم رساند؟ نکاتی را بیان کرد، در ادامه متن سخنان این استاد حوزه را با هم می‌خوانیم و می‌بینیم:

اگر آدم غیرعادل خبری آورد، بروید خوب تَبیُن کنید؛ یعنی بشکافید، تحلیل و ارزیابی کنید، به صحتش پی ببرید و بعد آن را اعلام و منتشر کنید. توصیه من به دوستان جوان، با نشاط، مؤمن و خوبم در خبرگزاری قرآن این است که در انعکاس اخبار دقت کنید. در انعکاس باید مراقب بود خبر احیانا دروغ نباشد، کسی را متهم نکند و افترا به کسی نبندد.

فضا بسیار مسموم است؛ گاهی اخباری با حدس، گمان و احتمال منتشر می‌شود و آبروی فرد و یا افرادی را به تاراج می‌برد. باید بدانیم فضای خیلی آلوده است و احتیاط شرط واجب کار خبری است.

توصیه من به خبرنگاران ایکنا این است؛ احتیاط، احتیاط، احتیاط. ولع نداشته باشید، مهم نیست یک خبر کمی دیرتر منعکس شود و یا یک خبر را که از صحت آن مطمئن نیستید، اصلا منعکس نکنید. به این دلیل که شما با آبروی افراد سر و کار دارید، خبر امانت است و باید درست به مقصد برسد و با قیامت شما سر و کار دارد.

من نمی‌دانم چرا برخی از قیامت نمی‌ترسند! یادشان رفته است قیامت وجود دارد و یا از آن غفلت می‌کنند! به هر حال وقتی مطلبی را منعکس می‌کنیم، هرچند پوشیده به تعابیری مثل «می‌گویند و گفته‌اند» و اگر چنین است و اینکه اگر جز این است بگویید و ما جواب شما را نیز رسانه‌ای و منتشر می‌کنیم! آبروی افراد از دست می‌رود و معلوم نیست وقتی شما سخن نادرست اول را منتشر کردید، سخن تکذیب که پس از آن منتشر شد را مخاطب بخواند.

در اهداف اصلی شریعت چند مقصد اصلی داریم؛ یکی جان انسان است که ارزشمند است و باید آن را حفظ کرد، دیگری حفظ دین است، دیگری حفظ حقوق و امثال این است و یکی هم حفظ عِرض است یعنی از مقاصد اصلی دین حفظ آبروست. امروز مفت‌ترین مطلب در جامعه ما و البته جوامع جهانی (با گسترش رسانه‌های نو) آبروی افراد است.

زمانی مفت‌ترین چیز جان انسان‌ها بود کما اینکه هنوز هم است، به راحتی مردم غزه را نابود و نسل‌کشی می‌کنند و همه در حال تماشا هستند! اگر این مقدار برگ درخت به زمین می‌ریخت مردمی که تماشا می‌کردند دلشان می‌سوخت! اکنون خیلی راحت شده که بگویند امروز 60 نفر در غزه شهید شدند، بگویند 100 نفر و ...خبر عادی شده است! وضع بشر وحشتناک است! 

همچنین اکنون در جهان ما عِرض و آبرو بی‌ارزش شده است و آنچه باید خبرنگاران و رسانه‌ها بدان توجه بیشتر داشته باشند همین موضوع است، «حفظ آبروی افراد». شرایط خیلی بدی به وجود آمده است؛ کسی جرئت نمی‌کند کار کند؛ برای اینکه می‌گوید هر کاری کنم از آن چیزی درمی‌آید و خبری می‌شود!

در این شرایط خواهش بنده از خبرنگاران باحیا و باصفای ایکنا این است که سعی بر احتیاط کنید و خیلی عجله نکنید، احتمال بدهید که اگر یک خبر را با عجله و بی‌دقت منتشر کردیم، روز قیامت باید پاسخ بدهیم که چرا این خبر دروغ را منتشر کردیم؟ می‌گوید من نمی‌دانستم دروغ است! جواب این است باید می‌دانستی راست است و بعد منعکس می‌کردی! نمی‌دانستم دروغ است برای نشر مطلب کافی نیست، باید مطمئن باشیم راست است و بعد منتشر کنیم. برای اینکه اگر ندانم راست است و منتشر کنم این دیگر خبر نیست، این دروغ بوده! این اطلاع‌رسانی نیست، اغراء به جهل است، یعنی دیگران را فریب می‌دهیم! تا ندانیم خبری صادق است نباید منعکس کنیم! آثار سوء اطلاع‌رسانی نادرست گاهی ملی و گاهی جهانی است و یک انسان اگر آبرویش به خطر بیفتد به عبارتی یک جهان آبرویش به خطر افتاده است. یک نفس، یک انسان مساوی است با بی‌نهایت.

به تعبیر قرآن کریم « ...فَكَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَميعاً وَ مَنْ أَحْياها فَكَأَنَّما أَحْيَا النَّاسَ جَميعاً ...»؛ هر کس انسانی را جز برای حق، [قصاص] یا بدون آنکه فسادی در زمین کرده باشد، بکشد، چنان است که همه انسان‌ها را کشته و هر کس انسانی را از مرگ برهاند و زنده بدارد. 

با این تفاسیر «احتیاط» برای کار رسانه‌ای امری واجب و حیاتی است. کار اطلاع‌رسانی امر خیلی خطرناک و در عین حال خدمت بسیار ارزشمندی است چون اگر ما رسانه و خبرگزاری نداشته باشیم جامعه ما در ناآگاهی سپری می‌کند. مشخصه، خصوصیت و امتیاز انسان در آگاهی اوست. خبرگزاری‌ها عهده‌دار این رسالت یعنی آگاه کردن مردم هستند و این کار خیلی ارزشمند است ولی به همان میزان که ارزشمند، خطیر، حساس و مهم است، رعایت جوانب آن هم مهم است.

به کوشش محسن مسجدجامعی